آشنایی با هبه
وقتی چیزی را به کسی میبخشیم شاید در ابتدا ندانیم چه موارد قانونی، مالیاتی و حقوقی پشت این اقداممان قرار میگیرد به طور کلی بخشیدن مال به دیگران جزء عقد(معامله) هبه و قوانین حقوقی مخصوص خود را دارد برای آشنایی با این مفهوم ابتدا لازم است بدانیم اصلا هبه چیست و در چه مواردی انجام میشود؟
- هبه چیست؟
د رمعنای لغوی به معنا ی بخشش و هدیه ی معنوی شناخته شده اما از نظر حقوقی عقدی است که در آن یکی از طرفین مال یا ملکی را به صورت رایگان به طرف دیگر معامله اهدا میکند به شخص اهدا کننده تملیک کننده یا واهب و به گیرنده ی اموال متهب گفته میشود همچنین مال یا ملک مورد معامله عین موهوبه نام داشته، به عبارت دیگر عقدی که طی آن تملیک کننده( واهب) مال یا ملکی( عین موهوبه) را به موهب (گیرنده) به صورت رایگان و مجانی واگذار میکند عقد هبه گفته میشود البته لازم به ذکر است فرد تملیک کننده باید مالک قانونی مال (عین موهوبه) باشد در غیر اینصورت این عقد سندیت قانونی ندارد.
برای تشخیص شرایط هبه لازم است ابتدا با مفاهیم عقد جایز و لازم آشنا شوید
- عقد جایز
د راین عقد هرکدام از طرفین هر زمان که بخواهند میتوانند عقد مورد نظر را باطل نمایند مثل عقد وکالت، عقد ودیعه و...
باید بدانید در هبه ی اموال یا املاک فرد واهب (تملیک کننده) یا متهب بعد بستن قرارداد به هر دلیلی حتی مرگ نمیتوانند رجوع کنند به عبارت دیگر عقد(قرارداد) هبه پس از انجام قابل برگشت نمیباشد پس در این بخش قرار نمیگیرد.
- عقد لازم
قراردادی است که طی آن هیچکدام از طرفین اجازه ی برهم زدن آن را ندارند مثل عقد اجاره، خرید و فروش ملک(عقد بیع) و... البته در مواردی که شرط فسخ ذکر شود میتوان این قرارداد را باطل کرد.
- هنگام بازگشت از هبه چه موانعی وجود دارد؟
- قصد واهب( اهداکننده) از بخشش اموالش ثواب یا اصطلاحا قربه الی الله باشد؛
- هنگامی که متهب(گیرنده) پدر، مادر یا فرزند واهب(اهداکننده) باشد بازگشت از هبه ممکن نیست؛
- ممکن است واهب در قبال بخشش مال یا ملک خود چیزی از متهب(گیرنده) دریافت کند در این صورت قرارداد هبه قابل برگشت نیست؛
- زمانیکه مال یا ملک دیگر متعلق به موهب( اهدا گیرنده) نباشد بهعبارت دیگر اهدا کننده دیگر مالک آن نباشد؛
- اگر تغییری درعین موهوبه (مال یا ملک اهدایی) ایجاد شده باشد به عنوان مثال شما زمینی را به دوست خود هبه کرده، پس از مدتی در زمین مذکور بیمارستانی احداث شده باشد در این حالت دیگر برگشت زمین مورد معامله ممکن نیست؛
- باید گفت از نظر حقوقی تعیین شروط برای بازگشت هبه، قانونی و ممکن بوده، باید هنگام بستن قرارداد حتما ذکر شود؛
- شرایط هبه کننده(واهب)
فرد واهب باید عاقل و بالغ بوده، در اهداء مال خود اکراه نداشته باشد؛
واهب نباید دیوانه یا اصطلاحا سفیه بوده همچنین اختیار تام ملک یا مالش را داشته باشد در غیر اینصورت قرارداد از نظر حقوقی باطل است؛
- سوالات رایج هبه اموال
- اگر کسی در وصیت خود مالی را به کسی ببخشد اما فرد اهدا گیرنده بی خبر بوده، دردریافت آن شک دارد آیا هنوز میتواند مالک آن باشد؟
اگر شخص واهب(اهدا کننده) قبل از قبول فرد گیرنده ی اهدا( متهب) فوت کند مال مورد هبه به وراث منتقل شده، فرد متهب هیچ اختیاری درتملک آن ندارد البتهخ اگر وصیت نامه ثبت قانونی شده، شروط آن به تایید مراجع قانونی رسیده باشد متهب قدرت تملک بر مال مورد اهدا را دارد.
- اگر واهب(اهداکننده) مال خود را در صورت انجام اقداماتی به متهب( اهداگیرنده) واگذار نموده اما فردگیرنده به شروط عمل نکند، واهب (اهداکننده) میتواند با استفاده از فرض تخلف شرط، اموالش را پس بگیرد؛
- اگر متهب اموال فردی خارجی باشد آیا میتوان بعد از مدتی مال را پس گرفت؟
اگر بحث ثواب درمیان نباشد میتوان اموال مورد بخشش را پس گرفت.
- حکم پس گرفتن هبه چیست؟
درمواردی برگشت هبه جایز شمرده شده اما بهتر است واهب( اهداکننده) آن را پس نگیرد چون بنا به نقل از پیامبر اکرم : کسی که هدیه ی خود را پس بگیرد، مانند کسی است که چیزی که قی کرده، دوباره بخورد.
- کلام آخر
هبه نوعی قرارداد(عقد) میان طرفین است که به موجب آن واهب(اهداکننده) مال یا ملک خود را به صورت رایگان و مجانی به متهب( اهداگیرنده) بخشیده، درعلم حقوق شرایط و ضوابطی برای آن در نظر گرفته شده است. نکته ی مهم اینکه عقد(قرارداد) هبه قابل برگشت نبوده، مگر مواردی که ابتدای کار در معامله ذکر شده باشد.
پیشنهاد مطالعه: مالیات بر درآمد اتفاقی